Når tankane går i spinn

Ada har hovudet fullt av tankar. Ho engstar seg for mykje, og tankane vert ofte store og tunge å bera. Når litlesystera til bestekompisen spør kvifor ho har så tungt hovud, seier ho at dei tusen tankane gjer hovudet større og større. Når ein kan dela tankar vert dei berre halvparten så tunge, har mamma sagt. Ho delar ofte tankar med Rolf. Men ein dag flyttar det inn ei ny jente, og Ada held på å miste Rolf. Ho har ikkje nokon å dela tankar og bekymringar med. Hovudet vert så stort at det er vanskeleg å halde oppe, og Ada prøver å få Rolf tilbake. Bursdagen hans er på veg, og ho stel ein penge for å kunne gje han den beste gåva, men det gjer ingenting lettare.

På omslaget til Tankespinn (Kari Stai) ser me ei jente utan ansikt. Augo, nasen og munnen ligg på bordet framfor ho. Kva kan dette bety, spør eg i undervisninga. Det kan bety ei heil rekke ting, seier studentane: Jenta har mista ein del av seg sjølv. Ho har mista kontakten med seg sjølv. Ho har mista, eller tapt, ansiktet – jenta opplever at ho har mista andre sin respekt. Ho kan berre sjå seg sjølv utanfrå. Og så vidare. Omslaget viser korleis boka kan legga til rette for undring og samtale rundt sjølvoppfatning. Klårare vert det når me opnar boka:

Dette er eit utsnitt av innsidepermen, med symbol som har med tyngde, lettheit og knutar å gjera. For når ein har for mange store tankar, og ingen å dela dei med, kan tankane slå knute på seg sjølv. Stai gjer god nytte av parateksten, og allereie før me møter teksten fortel ho korleis tankar kan vera: Flyktige, lette, tunge, kompliserte, uløyselege, fridom og fengsel. For slik er det for Ada. Fantasien kan ta ho heilt ut i verdsrommet, men den kan og føra til alle slags tenk om-tankar:

Tenk om mamma finn ut om pengen. Tenk om torsken aldri forsvinnn.
Tenk om Rolf ikkje vil vere vennen hennar meir.
Tenk om alt dei seier på radioen, er sant.
Tenk om hovudet hennar sprekk og tankane sprutar utover og blir borte.
Tenk om mamma døyr av hovudkreft eller blir lei av Ada.
Tenk om tankane aldri finn svara sine.

Ho kan ikkje fortelja dette til nokon. Rolf er ikkje lenger berre Ada sin, og viss ho seier noko til mora vil mora bli sint fordi ho stal. Tankane hennar går i spinn, og dei veks og veks:

Ada får bursdagsinvitasjon av Rolf.
Klar for kastanjeraketten og nye planetar? spør Ada.
Kan vi ikkje heller vere på trampolinen til Vilde? Eg må dit med bursdagsinvitasjon, seier Rolf.
Trur ikkje ho er heime, seier Ada.
Ada kjenner at tankane blir harde som steinar. Hovudet blir så tungt at det knakar i kraniet.

Kari Stai har og forfatta og illustrert Jakob og Neikob-bøkene. Illustrasjonane i Tankespinn er markant ulike frå desse. Eg har teke bileta med telefonen, så dei kjem på ingen måte til sin fulle rett i dette innlegget. Dei er svært røffe og ekspressive, og fargebruken illustrerer utviklinga i Ada sitt indre liv på ein måte som er både tydeleg og inviterande. Det fører til at det er lett å leva seg inn i korleis grublinga til Ada tek overhand, og kor skummelt det er å ikkje kunne dela tankar — men på den andre sida er det like lett å sjå alt det gode tankane kan gi Ada. For dei kan og laga rakettar og flygande teppe som kan gå heilt ut i verdsrommet!